Laaggeletterdheid is een groeiend probleem in Nederland. Uit cijfers van het KNMP blijkt dat ongeveer drie miljoen Nederlanders moeite hebben met basisvaardigheden zoals lezen, schrijven en rekenen. Deze vaardigheden zijn essentieel om goed te kunnen functioneren in de moderne maatschappij, bijvoorbeeld bij het begrijpen van brieven, het invullen van formulieren, het beheren van geldzaken of het gebruiken van digitale diensten. Laaggeletterdheid kan daarom grote gevolgen hebben voor iemands dagelijks leven, sociale contacten en kansen op de arbeidsmarkt. Daarnaast geven we praktische tips om laaggeletterdheid te herkennen en effectieve hulp te bieden aan degenen die hiermee worstelen.
Laaggeletterdheid
Laaggeletterdheid betekent dat iemand moeite heeft met lezen, schrijven of rekenen, waardoor het uitvoeren van dagelijkse taken een uitdaging kan worden. Dit kan variëren van het niet begrijpen van een brief van de gemeente tot het niet kunnen invullen van digitale formulieren of het lezen van instructies voor medicijnen. Vaak blijft laaggeletterdheid onzichtbaar, omdat mensen zich ervoor schamen en hun problemen proberen te verbergen. Dit maakt het lastig om hulp te bieden, terwijl de gevolgen serieus zijn. Volgens Stichting Lezen en Schrijven kost laaggeletterdheid de samenleving jaarlijks 1,13 miljard euro. Naast financiële gevolgen kan het leiden tot sociale isolatie, stress en beperkte deelname aan onderwijs en werk. De Speelgoedbank Gorinchem merkt bovendien dat laaggeletterdheid vaak zichtbaar wordt in communicatie en e-mails van ouders. Kinderen helpen daar vaak mee en nemen taken op zich die eigenlijk van de ouders zouden zijn, zoals formulieren invullen of berichten begrijpen, wat extra druk op hen legt.
De gevolgen
De gevolgen van laaggeletterdheid zijn breed en ingrijpend. Mensen met beperkte lees- en schrijfvaardigheden hebben vaak moeite met het begrijpen van belangrijke informatie, zoals brieven, formulieren en instructies. Zo kan het voorkomen dat iemand een brief van de gemeente over zorgtoeslag ontvangt, maar deze niet begrijpt en daarom ongeopend laat liggen. Dit kan leiden tot financiële problemen, bijvoorbeeld door het mislopen van subsidies of het doen van onjuiste betalingen.
Ook op de werkvloer ondervinden laaggeletterden problemen. Zij hebben vaak beperkte doorgroeimogelijkheden, een lagere productiviteit en een verhoogd risico op werkloosheid. Van de laaggeletterden tussen de 16 en 65 jaar werkt ongeveer 57%, wat betekent dat 43% geen werk heeft. Dit omvat zowel werklozen als mensen die om andere redenen niet actief zijn op de arbeidsmarkt, en laat zien dat laaggeletterdheid een belangrijke factor is die de kans op werkloosheid vergroot.
Daarnaast kan laaggeletterdheid sociaal zwaar wegen. Mensen voelen zich vaak buitengesloten en schamen zich voor hun beperkingen, waardoor ze situaties vermijden waarin lezen of schrijven nodig is. Dit kan leiden tot isolement, stress en een negatief effect op hun mentale welzijn. Voor kinderen en jongeren is de impact ook groot: zij scoren vaak lager op toetsen en kunnen minder goed meekomen in de klas.
Oplossingen
Gelukkig zijn er verschillende manieren om laaggeletterdheid aan te pakken en mensen te ondersteunen. In Gorinchem biedt Bibliotheek Aanzet bijvoorbeeld taal- en rekenprogramma’s aan, met praktische oefeningen die helpen om vaardigheden stap voor stap te verbeteren. Ook de gemeente Gorinchem zet zich actief in om inwoners te ondersteunen, bijvoorbeeld door informatie begrijpelijk te maken, laagdrempelige cursussen en workshops te promoten, en extra aandacht te besteden aan kinderen en volwassenen die moeite hebben met lezen en schrijven. Werkgevers in de regio kunnen daarnaast een belangrijke rol spelen door trainingen en begeleiding op de werkvloer aan te bieden, zodat laaggeletterden hun vaardigheden kunnen versterken en beter kunnen deelnemen aan werk en samenleving.
Laaggeletterdheid is vaak goed te herkennen aan signalen zoals het vermijden van brieven of e-mails, moeite met het invullen van formulieren, of onzekerheid bij lezen en schrijven in het openbaar. Door begripvol en geduldig contact te maken, kan je iemand steunen zonder dat die zich schaamt. Hulp bieden kan bijvoorbeeld door samen brieven door te nemen, formulieren uit te leggen of te verwijzen naar de cursussen en activiteiten van Bibliotheek Aanzet in Gorinchem. Door tijdig aandacht te hebben voor deze signalen en passende ondersteuning te bieden, kan laaggeletterdheid worden verminderd en krijgen mensen meer kansen om volwaardig mee te doen in de samenleving.
